روزهای پُر فراز و نشیب «امور تربیتی»؛ از حذف تا احیا

فارس گزارش می‌دهد

روزهای پُر فراز و نشیب «امور تربیتی»؛ از حذف تا احیا

 حضور ۸ «معاون پرورشی» در ۱۱ سال 

خبرگزاری فارس: «امور تربیتی» از ابتدای انقلاب، سال‌های پرفراز و نشیبی را تجربه کرده است و در طول ۱۱ سال احیا، ۸ معاون پرورشی، سکان امور تربیتی را به دست گرفتند.

به گزارش خبرنگار آموزش و پرورش خبرگزاری فارس، امروز مصادف با روز امور تربیتی و تربیت اسلامی است؛ روزی که بیشتر دانش‌آموزان و خانواده‌ها، آن را با برنامه‌های پرورشی و تربیتی که در مدارس برگزار می‌شود مانند گروه‌های سرود، روزنامه دیواری، برپایی نمایشگاه‌ها و مراسمِ مناسبت‌ها، به خاطر می‌آورند....

به رغم رشد بسیار خوب امور تربیتی و نقش مؤثرش در دوران بعد از انقلاب اسلامی، اما امور تربیتی مورد بی‌مهری قرار گرفت و از اواخر دهه 70 روند کم‌توجهی به آن کم‌کم آغاز شد.

 کار به جایی رسید که در زمان وزارت مرتضی حاجی وزیر اسبق آموزش و پرورش، امور تربیتی از ساختار وزارت آموزش و پرورش حذف شد؛ حاجی در آن زمان عنوان کرد که «حذف معاونت پرورشی بر اساس پژوهش‌های علمی صورت گرفته است»...

 مربیان پرورشی هم از دیرزمان به عنوان معلمان فعال مدرسه شناخته می‌شدند و همیشه اتاقی که به امور تربیتی اختصاص داشت، تعداد زیادی از دانش‌آموزان را در خود جای می‌داد و در رفت و آمد محصلان بود اما چقدر امور پرورشی و تربیتی در مدارس متناسب با زمان رشد کرده است و چقدر توانسته است به اهداف تشکیل این نهاد دست یابد؟

 *‌ نهال «امور تربیتی» در دستان شهیدان رجایی و باهنر  

 در هشتم اسفند ماه 1359، در حالی که دو سال از پیروزی انقلاب اسلامی گذشته بود، نهال «امور تربیتی» توسط شهیدان رجایی و باهنر  در بستر تعلیم و تربیت کاشته شد.

 اهداف تشکیل امور تربیتی شامل «انتقال ارزش‌های دینی و فرهنگی انقلاب اسلامی به مدارس»، «تربیت و بازسازی دانش‌آموزان در فضایی انقلابی و اسلامی»، «زمینه سازی برای ورود نگرش‌های دینی و ارزش‌های انقلاب اسلامی به نظام آموزش و پرورش و حفظ مدارس از آفات فرهنگی و سیاسی» و «شناخت و پرورش استعدادهای دانش‌آموزان در رشد دینی، عقلی، اجتماعی، عاطفی آنان و حفظ ارزش‌ها» بود.

 در سال‌های اولیه تشکیل امور تربیتی، نقش این نهاد آنقدر در مدارس پررنگ بود، به طوری که ارزش‌های اسلامی و انقلابی به قلب میلیون‌ها دانش‌آموز نفوذ یافته بود و نمونه آن را می‌توان در حضور پرشور  دانش‌آموزان و فرهنگیان در دوران دفاع مقدس مشاهده کرد.

 *‌روزهای تلخ امور تربیتی

 به رغم رشد بسیار خوب امور تربیتی و نقش مؤثرش در دوران بعد از انقلاب اسلامی، اما امور تربیتی مورد بی‌مهری قرار گرفت و از اواخر دهه 70 روند کم‌توجهی به آن کم‌کم آغاز شد.

 کار به جایی رسید که در زمان وزارت مرتضی حاجی وزیر اسبق آموزش و پرورش، امور تربیتی از ساختار وزارت آموزش و پرورش حذف شد؛ حاجی در آن زمان عنوان کرد که «حذف معاونت پرورشی بر اساس پژوهش‌های علمی صورت گرفته است».

 وزیر اسبق آموزش و پرورش در برابر اصرار برخی کارشناسان و متخصصان حوزه تعلیم و تربیت مبنی بر برگرداندن امور تربیتی به ساختار این وزارتخانه معتقد بود که «با توجه به اینکه تصمیم‌گیری قبلی برای حذف معاونت پرورشی در آموزش و پرورش مبتنی بر پژوهش‌های علمی بود، احیای دوباره آن نیز باید به اتکای پژوهش‌های علمی انجام شود».

  مرتضی حاجی معتقد بود که معلم باید در کنار امور درسی، مسائل تربیتی را نیز لحاظ کند و هر معلم، یک مربی تربیتی باشد؛ به عبارت دیگر وی با امور تربیتی مخالف نبود اما با ساختار امور تربیتی در وزارت آموزش و پرورش مخالفت داشت.

 حاجی بهمن 83 در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی فارس گفت: «تصمیم‌گیری در مورد امور مربوط به آموزش و پرورش باید با تکیه بر مطالعات و یافته‌های علمی باشد. مشخص است که جوهر و هدف آموزش و پرورش رسیدن به هدف‌های تربیتی است و اگر هدف تربیتی را از آموزش و پرورش بگیریم چیزی باقی نمی‌ماند».

 وی اضافه کرد: «اگر کلاس درس هدف تربیتی نداشته باشد یک جسم بی‌ روح خواهد بود زیرا روح برنامه‌ درسی، هدف‌های تربیتی است و بسیار خوب است که راهی بیابیم یا سازمانی طراحی کنیم که هدف‌های تربیتی را بهتر و کامل‌تر تأمین کند ولی قبل از هر اقدامی باید متخصصان با دقت و حوصله روی آن کار کنند».

 حاجی با بیان اینکه یافته‌های پژوهشی هر طور راهنمایی کند ما نیز در خدمت خواهیم بود، اظهار داشت: «حذف معاونت پرورشی مبتنی بر بیش از 10 گزارش تحقیقاتی بود که در آموزش و پرورش مستند است در حقیقت من یافته‌های انجام شده را به اجرا گذاشتم؛ مواردی که قبلا تصمیم‌گیری شده ولی اجرا نشده بود».

 در هر حال، در آن زمان معاونت پرورشی از ساختار وزارت آموزش و پرورش حذف شد و به عبارت دیگر، تربیت مربی پرورشی هم متوقف شد.

 * احیای امور پرورشی با طعم تربیت‌بدنی و سلامت

 نگرانی‌ها از حذف معاونت پرورشی در مدارس، نمایندگان مجلس را به حرکت واداشت؛ به خصوص که این نهاد، همان درختی تناوری بود که به دست شهیدان رجایی و باهنر، نهالش در بستر نظام تعلیم و تربیت نهاده شده بود.

 در تاریخ سوم اسفند ماه سال 83 کمیته احیای معاونت امور تربیتی در کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی، تشکیل شد؛ مقرر شده بود در این کمیته با دعوت از کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس و دعوت از متخصصان، احیای امور تربیتی بررسی شود.

 ایجاد کمیته بررسی احیای امور تربیتی در مجلس، منجر به ارائه گزارشی توسط مرکز پژوهش‌های مجلس شد؛ در این گزارش که 13 تیر ماه سال 84  منتشر شد، این مرکز خواستار ایجاد «سازمان امور تربیتی و تربیت بدنی» در وزارت‌ آموزش و پرورش کشور شد.

 دفتر مطالعات فرهنگی این مرکز طی اظهارنظری پیرامون «طرح احیای معاونت پرورشی» و همچنین «طرح الحاق سه تبصره به ماده 4 قانون اهداف و وظایف وزارت آموزش و پرورش» ضمن اعلام این مطلب افزود: «برای ساماندهی و ارتقای کیفیت برنامه‌های امور تربیتی در سطح مدیریت و ستاد پیشنهاد می‌شود که سازمانی تحت عنوان سازمان امور تربیتی و تربیت بدنی تاسیس شود و همانند دیگر سازمانهای وابسته به آموزش و پرورش قدرت عمل و اختیار کافی نیز داشته باشد».

 در بخش دیگری از این اظهار نظر آمده است: «وجه تربیت در مدارس با توجه به نیازها و مقتضیات امروز به اصلاحات نیاز دارد و در همه سطوح نیازمند بازنگری است اما حذف ستاد آن نوعی پاک کردن صورت مسئله بوده است».

 مرکز پژوهش‌ها تصریح کرد که «سازمان امور تربیتی و تربیت بدنی باید کاملاً ستادی بوده و وظایف آن صرفاً به اعمال حاکمیت دولت و راهبری امور راهبردی خلاصه شود».

 در این اظهار نظر کارشناسی، مرکز پژوهش‌ها خواستار بازگرداندن تمام تجهیزات، امکانات، فضاهای تربیتی و عوامل انسانی از سازمان دانش‌آموزی به سازمان جدید التأسیس امور تربیتی و تربیت بدنی شد و افزود: «مربیان پرورشی با ورود به عرصه مدیریت به عنوان معاون مدرسه و در عمل به مانند کارشناس تربیتی انجام وظیفه خواهند کرد».

 مرکز پژوهش‌ها در ادامه تاکید می‌کند که «برنامه‌های امور تربیتی و تربیت‌بدنی جدا از هم نیستند و باید همسو و در تکمیل فعالیت‌های یکدیگر باشند و به همین دلیل تلفیق این دو، البته با حفظ ساختار سازمانی تربیت‌بدنی در سطح معاونت، ضرورت دارد».

 چند ماه بعد و در آذر ماه 84 کلیات طرح احیای امور پرورشی در کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس تصویب شد و در نهایت در تاریخ 12 بهمن ماه 84، نمایندگان مجلس شورای اسلامی به کلیات طرح احیای معاونت پرورش و سلامت در وزارت آموزش و پرورش رأی مثبت دادند.

 هر چند که مقرر شد امور پرورشی احیا شود اما قرار شد که تربیت‌بدنی و سلامت نیز در این معاونت جای داشته باشد.

 * 8 معاون در 11 سال

 محمود فرشیدی وزیر اسبق آموزش و پرورش در تاریخ یکم مرداد 85، ‌سید باقر پیشنمازی را به عنوان معاون پرورشی و تربیت‌بدنی وزارت آموزش و پرورش منصوب کرد.

 در حکم انتصاب پیشنمازی آمده بود: «معاونت پرورشی، خصوصاً‌ در تولد جدید خویش، عهده‌دار امانتی سنگین و رسالتی خطیر است و انتظار می‌رود با رویکردی تازه، به عنوان مکمل نظام آموزشی حضور و ظهور بیابد و فرصتی گسترده را برای رشد و شکوفایی استعدادهای نسل آینده فراهم سازد؛ این رویکرد تازه که مدرسه را سرشار از شور و نشاط خواهد ساخت نیازمند همکاری صمیمانه دیگر معاونان و مسئولان سازمان‌ها و واحدها می‌باشد که بی‌تردید دریغ نخواهند کرد».

 پیشنمازی در روزهای آغازین احیای امور تربیتی، برنامه‌های متنوعی را پیش‌بینی کرد که تهیه آیین‌نامه اجرایی قانون احیای معاونت پرورشی، افزایش ساعت ورزش، تهیه 4 هزار بازی بومی، طرح شناسایی دانش‌آموزان نخبه، طرح حمایت از «دانش‌آموزان با استعدادهای ممتاز» و طرح «جمعه‌ با مدرسه» از جمله این طرح‌ها بود.

 وی، یک سال و نیم بعد و در زمان وزارت علیرضا علی‌احمدی در‌ 21 اسفند سال 86 استعفا کرد و پس از 2 ماه که معاونت پرورشی و تربیت‌بدنی آموزش و پرورش بدون سرپرست بود، علی‌احمدی در تاریخ دوم اردیبهشت سال‌ 87 سید مهدی امینی را به عنوان معاون پرورشی و تربیت‌بدنی خود انتخاب کرد اما امینی هم کمتر از یک سال دوام آورد و در تاریخ 15 اسفند 87 استعفا کرد.

 سومین معاون پرورشی آموزش و پرورش بعد از احیای مجدد آن، علی‌اصغر یزدانی بود که در تاریخ 29 بهمن 87 منصوب شد.

 یزدانی دو سال فعالیت کرد و در زمان وزارت حمیدرضا حاجی‌بابایی در تاریخ 22 آذر ماه 89 به عنوان قائم مقام وزیر آموزش و پرورش در امور بین‌الملل و رئیس مرکز بین الملل و مدارس خارج از کشور منصوب شد.

 حدود یک ماه و نیم بعد یعنی در نهم بهمن ماه 89، زکریا یازلو به عنوان معاون پرورشی و تربیت‌بدنی وزارت آموزش و پرورش منصوب شد؛ مردی که بیش از آنکه چهره پرورشی باشد، چهره پژوهشی داشت.

 اما اتفاق ویژه‌ای در این دوران رخ داد و آن هم این بود که به رغم وجود زکریا یازرلو که امور پرورشی و تربیت‌بدنی را بر عهده داشت، حاجی‌بابایی، کیومرث هاشمی را در تاریخ 27 بهمن ماه 89 به عنوان قائم مقام وزیر آموزش و پرورش در امور سلامت و تربیت بدنی مدارس و رئیس مرکز سلامت و تربیت بدنی این وزارتخانه منصوب کرد.

 این انتصاب عجیب، شائبه جداسازی معاونت پرورشی و معاونت تربیت‌بدنی را ایجاد کرد چرا که معاونت پرورشی و تربیت‌بدنی وزارت آموزش و پرورش دارای 3 بخش شامل «مرکز تربیت‌بدنی و سلامت»، «اداره کل امور تربیتی و مشاوره» و «اداره کل امور قرآن، نماز و عترت» بود.

 بر این اساس، کیومرث هاشمی هم زیر مجموعه یازرلو به عنوان معاونت پرورشی و تربیت‌بدنی محسوب می‌شد و هم اینکه قائم‌مقام وزیر آموزش و پرورش در امور سلامت و تربیت‌بدنی بود و ارتباطی جداگانه با رأس وزارتخانه را نشان می‌داد.

 21 دی ماه 90، پایگاه اطلاع‌رسانی دولت طی خبری از ایجاد «معاونت تربیت‌بدنی» با مصوبه هیأت وزیران در آموزش و پرورش خبر داد و 30 دی ماه اخباری مطرح شد مبنی بر اینکه زکریا یازرلو از وزارت آموزش و پرورش رفته است.

  در تاریخ 12 بهمن ماه 90 نیز در پی تصویب هیأت دولت مبنی بر ایجاد معاونت تربیت بدنی و سلامت در وزارت آموزش و پرورش، حمیدرضا حاجی‌بابایی طی حکمی کیومرث هاشمی را به عنوان معاون تربیت بدنی و سلامت این وزارتخانه منصوب کرد.

 در همین روز «حسین هژبری» نیز به عنوان معاون پرورشی و فرهنگی وزارت آموزش و پرورش منصوب شد.

 در بخشی از متن این حکم درباره اهداف و وظایف معاونت پرورشی و فرهنگی آمده است: این اهداف و وظایف شامل «برنامه‌ریزی در جهت رشد و تعالی دانش‌آموزان در عرصه‌های دینی، معنوی، فرهنگی و اجتماعی در راستای سند تحول بنیادین»، «بستر سازی برای حضور فعال دانش‌آموزان در تشکل‌های رسمی و قانونی»، « تبیین معارف اسلامی دانش‌آموزان»، «رشد فضائل اخلاقی دانش‌آموزان، پرورش و هدایت استعدادهای هنری دانش‌آموزان»، «نهادینه سازی فرهنگ ولایت مداری و روحیه جهادی» و «توسعه اردوگاه‌ها و اماکن تربیتی، نظارت بر اجرای اردوها، سمینارها و مسابقات دانش‌آموزی و افزایش آگاهی دانش‌آموزان در مقابله با جنگ نرم» است.

 از جمله دیگر اهداف و وظایف می‌توان به «تعمیق تربیت دینی و گسترش فرهنگ نماز، قرآن و عترت و عفاف حجاب و گسترش کمی کیفی مدارس قرآنی»، «تحقیق و بررسی منابع اصیل معارف اسلامی و علوم انسانی و تربیتی با همکاری حوزه‌های علمیه و مراکز علمی و دانشگاهی»، «توسعه و تجهیز کتابخانه‌های مدارس و گسترش روحیه پژوهش و تحقیق ، بسترسازی برای حضور فعال دانش‌آموزان در تشکل های رسمی و قانونی مرتبط با اتکا به ظرفیت های درون و برون آموزش و پرورش از قبیل بسیج دانش آموزی، کانون های علمی، فرهنگی و انجمن‌های اسلامی دانش‌آموزان» و «تقویت شایستگی‌های حرفه‌ای و اعتقادی مدیران و معلمان و فراهم آوردن سازکار های اجرایی برای مشارکت فعال و موثر در برنامه‌های تربیتی مدارس» اشاره کرد.

 14 آبان ماه سال 92 و در زمان وزارت علی‌اصغر فانی وزیر اسبق آموزش و پرورش، «حمیدرضا کفاش» جایگزین «حسین هژبری» شد؛ کفاش سابقه فعالیت پرورشی داشت و مردی از جنس پرورشی بود و در همان زمان آغاز فعالیت در این معاونت، طرح«شاد» که شبکه اجتماعی دانش‌آموزان بود را مطرح کرد اما طرح شاد به نتیجه نرسید.

 پس از 3 سال یعنی در 22 آبان ماه 95 و در زمان وزارت فخرالدین احمدی دانش آشتیانی وزیر سابق آموزش و پرورش، «مهدی فیض» به عنوان سرپرست معاونت پرورشی و فرهنگی آموزش و پرورش منصوب شد؛ وی از جامعه دانشگاهی به معاونت پرورشی آمد.

 اما در زمان وزارت سید محمدبطحایی وزیر آموزش و پرورش، «فیض» جای خود را به «علیرضا کاظمی» داد و در تاریخ ششم دی ماه 96 به عنوان معاون پرورشی و فرهنگی آموزش و پرورش منصوب شد.

 معاونت پرورشی و فرهنگی آموزش و پرورش دارای 3 اداره‌کل شامل «اداره‌کل قرآن و عترت و نماز»، «اداره‌کل امور تربیتی و مشاوره» و «اداره‌کل فرهنگی و هنری» است.

 این ادارات برنامه‌های متعددی را برگزار می‌کنند و دانش‌آموزان متعددی نیز در آن حضور دارند که بررسی محتوای برنامه‌های آموزش و پرورش در این هفته در گزارش‌های جداگانه‌ای بررسی می‌شود.

 اما در هر حال معاونت پرورشی و فرهنگی آموزش و پرورش در طول 11 سال احیا، تغییرات متعددی را در رأس خود تجربه کرده است.