تربیت دینی نوجوان و جوان

تربیت دینی نوجوان و جوان

برای اینکه بتوانید فرزندان خود را به نماز و مسایل دینی علاقمندسازید، قبل ازهرچیز باید بدانید که ارتباط با نوجوان و جوان حساس است و در شیوة دعوت او به مسائل دینی باید بسیار دقیق بود، هرگز صفات خوب دیگران را با صفات بد آنان مقایسه نکنید و اخلاق خوب دیگران را تو سر آنها نکوبید و هرگز در مسایل دینی از در خشونت وارد نشوید که این امر آنان را به دفاع باز می دارد و از شنیدن کلام شما بیزار می کند، حال با توجه به این مطالب به نکات ذیل توجه کنید:[1]....

1. زبان دل: برای تربیت اخلاقی لازم است از زبان دل کمک گرفت و با «محبت» که زمینه ساز تربیت اخلاقی است وارد میدان شد، در دعوت فرزندان به کار خیر به آنها بفهمانید که من عاشق و دوستدار شما هستم نمی خواهم و نمی توانم ضرری را (چه دنیوی و چه اخروی) در مورد شما عزیزانم تصور کنم.

2. تحریک عواطف:

از شیوه های تحریک عواطف، تشویق، تهدید، تلقین، معرفی الگو، بیان غیرمستقیم کمک بگیرید:

الف. تحریک عواطف: برای تشویق آنان به مسائل دینی از زمان هایی استفاده کنید که اخلاق آنها خوب است و احساس می کنید رابطة آنان با شما خوب است. اگر می دانید آنان نسبت به رضایت شما حساس هستند می توانید از حق خود بر آنها استفاده کنید، مثلاً بگوئید اگر این کار را نکنید من از دست شما راضی نیستم، یا اگر می دانید نسبت به امام حسین ـ علیه السّلام ـ علاقه نشان می دهند می توانید از نماز ظهر عاشورای ایشان سخن بگوئید و... [2]

ب. تشویق: آنان را تشویق کنید تا به مسائل دینی اهمیت دهند، مثلاً بگوئید اگر در نماز خود سستی نکردید شما را به زیارت امام یا امام زاده ـ علیه السّلام ـ و یا به سفر تفریحی و... می برم. [3]

ج. تهدید: اگر زبان تشویق و محبت کارساز نبود می توانید از تهدید و تنبیه استفاده کنید، مثلاً به آنها بگوئید از پول توجیبی یا مهمانی خبری نیست یا من با شما تا زمانی که به نماز اهمیت ندهید حرفی نمی زنم. [4]

د. تلقین: از صفات خوب آنها سخن بگوئید و سعی کنید با برجسته کردن صفات خوب آنها اعتماد آنان را به خود جلب کنید، وقتی که مطمئن شدند شما واقعاً خیرخواه آنها هستید و با آنان رابطه صمیمی دارید در مقابل انتقاد شما ساکت می شوند. [5]

هـ . الگو: جوان به الگو اهمیت می دهد، سعی دارد صفات او را در خود شبیه سازی کند، شما می توانید با افرادی رفت و آمد کنید که دارای جذابیت باشند، با نشاط باشند و در عین حال اهل نماز و مسجد باشند تا فرزندان شما از اخلاق خوب آنان به طور ناخودآگاه درس بگیرند و تصورشان نسبت به افراد متدین بازسازی شود، چرا که برخی فکر می کنند دین داری یعنی بی نشاطی، غم، غصه و ... . [6]

و. بیان غیرمستقیم: جوانان نسبت به انتقاد مستقیم به خاطر غرور دورة جوانیشان حساسیت نشان می دهند بنابراین باید با توجه به تغییرات روحی و جسمی که برای جوانان حاصل می شود و با عنایت به نیازهای این دوره از عمر آنان سخن گفت، هرگز مقابل دیگران به نصیحت و اندرز آنان اقدام نکنید و زبان نصیحت و اندرز را بسیار کوتاه کنید و تا می توانید به شکل تک به تک با آنان سخن بگوئید. [7]

3. خانواده سخت گیر: راستی آیا از خود پرسیده اید که مدیر خانوادة سخت گیری هستید یا نه؟ آیا شیوه های تربیتی شما صحیح بوده یا نه؟ آیا نماز نخواندن آنان نوعی اعتراض به سخت گیری های احتمالی شما نیست؟ برای اینکه نسبت به خانواده سخت گیر اطلاع بیشتری پیدا کنید لازم است بدانید که این خانواده ها نسبت به درخواست های نوجوانان خود همیشه اگر چه صحیح باشد و مشروع، امتناع می ورزند این امر نوجوانان را وا می دارد تا عملاً رفتارهایی را که مورد تنفر والدین است انجام دهند.[8] حال اگر احساس می کنید رفتار شما این گونه بوده است چه بهتر است که نسبت به آن تجدیدنظر کنید و علناً از فرزندانت به خاطر سخت گیریهایتان عذرخواهی کنید و از آنان بخواهید که با هم مشورت کنید و شیوة صحیحی که مطابق نظر صحیح (تربیت اسلامی) باشد در خانه اجرا کنید.

گاهی والدین می خواهند فرزندان خود را به شیوة قدیم بار آورند و همیشه از کارهای خود و سختی های گذشته سخن به میان می آورند شما باید با توجه به نیازها و امکانات این زمان به تربیت آنها اقدام کنید.

4. اظهار محبت: انسان تشنه محبت است اگر به کسی محبت کنیم او را شیفته خود ساخته ایم.[9] در روایت داریم که محبت خود را ابراز کنید چرا که این امر باعث دوستی و محبت زیادتر و پایدارتر می شود. برخی از خانواده ها به خاطر مسائل مختلفی از ابراز محبت به هم ابا می ورزند و این باعث مشکل در روابط می شود.

5. محیط ناسالم: بسیاری از رفتارهای جوان و نوجوان ریشه محیطی (محل کار، مدرسه، اجتماع و...) دارد بنابر این برای از بین بردن آن حالات و رفتارهای او و ایجاد رفتار صحیح و مطلوب باید به محیط و شرائط آن توجه کرد.[10] به عنوان مثال اگر می دانید که محیط او ناسالم است کمک کنید تا محیط کار یا تحصیلش را عوض کند و در محلی کار یا تحصیل کند که افراد متدین وجود دارند.

6. کمک گرفتن از فرد مطّلع و خوش برخورد: شما می توانید از فردی آگاه که با جوانان شما آشنائی دارد و مورد قبول فرزندانتان است بخواهید با آنان سخن بگوید و آنان را به فوائد نماز خواندن و ضررهای ترک نماز آشنا سازد.

7. اصل جایگزینی: یکی از اصول روان شناختی که در تربیت مهم است،اصل جایگزینی است؛ یعنی اگر جوان راازکاری منع کردید، در مقابل آن به او کاری جذاب معرفی کنید، به عنوان مثال فقط نگوئید با این فرد و آن فرد همنشینی نکن، بلکه بگوئید با آن فرد رفت و آمد بکن، این فرد آدم شایسته ای است و لیاقت رفاقت با تو را دارد یا اگر او را از نوار مبتذل مثلاً منع می کنید در مقابل به او نوارهای موسیقی مجاز را معرفی کن.

8. هزینه کردن: برای امور معنوی آنها بیشتر هزینه کنید، مثلاً برای آنها کتب دینی بخرید، آنها را به زیارت ببرید و یا عالمی را به خانه دعوت کنید تا با آنان دربارة اصول دینی سخن بگوید. اگر کسی به درستی با اصول دین آشنا شود دیگر خود به خود احکام دین را متوجه می شود. برخی افراد چون اصول دین را نمی دانند و به آن با تفکر نرسیده اند نماز نمی خوانند./برگرفته از اندیشه قم

[1] . باید نسبت به کلیه نکات توجه داشته باشید و با توجه به زمان و شرائط و مقتضای حال آنها را به کار ببرید.

[2] . قرائتی، محسن، اقتباس از قرآن و تبلیغ، چاپ اول، 1372، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ص 158.

[3] . همان، ص 166. (اقتباس)

[4] . همان، ص 166. (اقتباس)

[5] . همان، ص 174ـ220ـ228. (اقتباس)

[6] . همان، ص 174ـ220ـ228. (اقتباس)

[7] . همان، ص 174ـ220ـ228. (اقتباس)

[8] . افضل السادات دهشیری، تربیت اخلاق، چاپ اول، 1370، سازمان تبلیغات اسلامی، ص 216.

[9] . عباس رحیمی، زندگی موفق، نشر جمال، چاپ اول، 1382، ص 189، نشر فرهنگ اسلامی، چاپ سوم، 1366.

[10] . تربیت اخلاق، ص 227.